Heb je ze wel alle vijf?

Proloog

Heb je ze wel alle vijf is een educatief toneelstuk. Het is voortgekomen uit een project van auteursduo Marc Henderickx en Dirk Dobbeleers. De verhalen van de heren gaan steeds over de dagelijkste dingen. In dit geval was het thema armoede. Dit is ondertussen hun vijfde boek én toneelstuk. De thema’s zijn gebaseerd op waargebeurde verhalen en personages. In totaal brachten ze al 1

We zijn dit toneel gaan kijken in het cultureelcentrum “De Markthallen” in Herk-de-Stad. Achteraf was er een bespreking met Marc Henderickx.

Vragen

Is er een verschil tussen de armoede van Yassim en Chelsea?

Wie zijn de mensen achter de personages Yassim en Chelsea?

Op welke manier kunnen wij ook in armoede raken?

Kunnen wij zelf iets doen tegen armoede?

Het verhaal over… armoede en sociale uitsluiting.

Er is een talentenjacht op de televisie. “Heb je ze wel alle vijf?” wordt gepresenteerd door Sean Dhondt. Hij speelt een virtuele rol en verschijnt enkel op de schermen die boven het scene hangen.

Chelsea is pas verhuisd en zoekt wat verstrooiing in jeugdwerking De Klok. Daar kunnen jongeren terecht met hun vragen en problemen maar er wordt evengoed gelachen, gewerkt en gebabbeld. Yassim komt zonder bellen binnen en betrapt Chelsea al zingend. Hij speelt voetbal en zit graag in de keuken. Het klikt bijna onmiddellijk tussen de twee jongeren. Yassim vindt dat ze met gemak elke zangwedstrijd kan winnen. Ze zitten samen op het atheneum. De bloedmooie Phaedra daagt haar uit voor het free podium op het school. Phaedra is van goede afkomst en heeft op alle vlakken ondersteuning, ze komt niets te kort. Op de finale staan ze lijnrecht tegenover elkaar. Chelsea wint de zangwedstrijd. Phaedra is stik jaloers maar jent Chelsea dat ze “maar” een schoolwedstrijd heeft gewonnen. Phaedra heeft meegedaan met de preselecties van “Heb je ze wel alle vijf” en zit in de wedstrijd. Yassim port haar aan om ook mee te doen aan de selectieprocedure. Als generatiearme die voor haar mama én haar broertjes moet zorgen vindt Chelsea dat ze geen kans maakt. Yassim’s papa was slachtoffer van een faillissement en behoort tot de “nieuwe armen”. Yassim is nu aan het bijklussen om de put van zijn papa te helpen dichten. Hij droomt ervan om kok te worden in een “sjiek” restaurant. Als optimist plukt hij de dag en maakt er het beste van.

Tijdens een uitstap van school in Brussel slaagt Yassim er in om Chelsea te laten meedoen om een live selectie te winnen voor de talentenjacht. Tot haar verbazing slaagt ze in hun opzet. De tieners zijn door het dolle heen, Chelsea zit in de wedstrijd! De volgende uitdaging zijn de blind fights waar verschillende kandidaten tegen elkaar zingen. De verliezer moet de wedstrijd verlaten. Tot overmaat van ramp kan Chelsea niet meedoen aan de fight. Haar moeder heeft een crisis gekregen en is met spoed naar het ziekenhuis gebracht. Al de taken van het gezin komen op haar schouders terecht. Exit Chelsea… Yassim vindt het oneerlijk en belt de producer van de wedstrijd op en ligt hem in over de situatie van Chelsea. Ze krijgt uiteindelijk toch een telefoontje dat ze nog een laatste kans krijgt om aan de wedstrijd deel te nemen. Nu lukt het wel en ze wint de wedstrijd. Yassim en Chelsea hebben elkaar gevonden en kunnen de wereld aan…

De realiteit achter het verhaal

Hoe meet je armoede? Wanneer kan je zeggen dat iemand arm is? Binnen het Europese beleid zijn er drie indicatoren waarop mensen het risico lopen armoede of sociale uitsluiting.

1 armoede op basis van inkomen

2 ernstige materiële tekortkomingen van basisbehoeften

3 huishoudens met zeer lage werkintensiteit

In België wil dat zeggen dat 1/7 inwoners kans heeft om in armoede te raken door een gebrek aan inkomen of door te lage werkintensiteit. 1/20 Belgen heeft  een tekort om te voldoen aan zijn basisbehoeften. In 2011 gaven 930 000 personen toe dat ze het heel moeilijk hadden om de eindjes aan elkaar te knopen. Betalingsproblemen en schuldoverlast vormen vaak een belangrijk probleem voor mensen met een laag inkomen. Armoede uit zich niet alleen op financieel vlak maar gaat veelal gepaard met uitsluiting en achterstelling op heel wat andere domeinen. Er wordt achtereenvolgens ingegaan op de bestaande achterstelling op het vlak van tewerkstelling, huisvesting, gezondheid, onderwijs en maatschappelijke participatie. Ook opleiding speelt een cruciale rol in de strijd tegen armoede. Achterstelling van maatschappelijke integratie en participatie spelen ook in de kaart van armoede. Het is dus belangrijk om deel te nemen aan cultuur, sport en het verenigingsleven.

Er is wel degelijk een verschil in armoede van beide toneelspelers. Chelsea is een “generatie arme”. Ze is al haar hele leven arm geweest. Ook haar mama heeft haar leven in armoede doorgebracht. Ze is ziek, heeft geen werk en kan haar kinderen niet opvoeden en voldoen aan de basisbehoeften. Chelsea heeft ook weinig vrienden, draagt altijd dezelfde kledij, kan amper vervoer betalen enzoverder. Doordat ze in die situatie zit heeft ze geen zelfvertrouwen. Ze plant niet vooruit want dat heeft toch geen zin. Ze voelt haar nutteloos, angstig, ongelukkig en heeft geen doel in haar leven.  Ze ziet geen opties of vluchtwegen uit haar uitzichtloze situatie. Haar negatief zelfbeeld zorgt ervoor dat ze niet uit de situatie kan raken zonder externe hulp. Gelukkig is de prins op het witte paard niet ver weg. Yassim leeft ook in armoede als “nieuwe arme” maar hij heeft wel al betere tijden gekend. Dit is het grote verschil tussen de twee lovebirds. Yassim plukt de dag en heeft “hoop” op beterschap. Hij ziet ook de schulden dalen bij zijn papa. Dit geeft hem terug kansen om dingen te bereiken in het leven. Hij heeft een veel beter zelfbeeld dan Chelsea. Hij moet en zal zijn droom van kok waarmaken. Yassim heeft meer vrienden dan zij, zijn sociaal vangnet en maatschappelijke participatie is groter. Met zijn voetbal als hobby neemt hij deel aan het verenigingsleven. Chelsea heeft daar geen tijd voor, ze moet passen op haar broertjes en zorgen voor haar mama. In de school heeft ze dan problemen met leerstof en leerkrachten door haar leerstoornissen. Naar schuldigen voor hun situatie zoeken is moeilijk. Je kan altijd verwijten maken naar de maatschappij of jezelf de schuld te geven. Het brengt geen zoden aan de dijk. Als individu kunnen we enkel maar één concreet ding doen en dat is géén mensen uitsluiten. Mensen zoals Chelsea hebben ons en de maatschappij nodig om uit de miserie te raken. Yassim heeft haar die kansen gegeven, samen komen ze er langzaam uit.

De schrijvers

Het verhaal speelt zich af in de huidige tijd, wat goed aanleunt bij de leefwereld van de jongeren. Het boek is geschreven in de hij-vorm wat het verhaal interessanter maakt. Dat er achteraan in het boek nog een aantal recepten van het jeugdcentrum staan vind ik een toffe insteek.

Marc Henderickx

Op zijn zestiende is Marc al in de pen gekropen. Wat hem zo uniek maakt is zijn eigenzinnige onderwerpkeuze en benadering. Hij slaagt er in om zijn werken internationaal te verkopen. Meneer Hendrickx staat borg voor een kwalitatief bijzonder hoogstaande productie. Hij schrijft niet alleen boeken maar maakt ook theaterstukken en geeft lezingen.

Dirk Dobbeleers

Als onderwijzer heeft hij last van de toneelmicrobe. Hij is acteur bij het toneelgezelschap “Het Gulle Masker” uit Ekeren. Als professor Sanders speelde hij mee in de musical “Kuifje en de Zonnetempel”.

Op het schoolfeest van de Sint-Chatharina uit Stabroek werd gevraagd om de activiteit te verzorgen. Samen met enkele collega’s brachten ze “Krentenkoek met krieken”. Het werd een succes en het smaakte naar meer. Vlijtig zocht hij naar nieuwe stukken maar vond niet echt iets wat hem aanstond. In juni 1986 schreef hij “De nar van de koning”. Zijn eerste boek was een feit. In 2001 leerde hij Marc Henderickx kennen. Ze besloten hun krachten te bundelen en kozen voor de unieke combinatie jeugdboek/jeugdtheaterstuk.

Cast

Chelsea,(Jolijn Antonissen)

Jolijn Antonissen is een freelance actrice gekend uit Galaxy park (2011) en de kotmadam (1991).

Ze studeerde af aan het Conservatorium Antwerpen.

Yassim, (Gregory Van Damme)

Als vlaamse artiest is hij vooral bekend voor zijn rol in Amika als Gringo Van Den Broecke. Hij studeerde woordkunst en drama aan de kunsthumaniora in Brussel.

Phaedra Poppé, (Daphne Paelinck)

De 26 jarige Belgische actrice en zangeres, studeerde Musical aan het conservatorium te Brussel. Ze speelde in tal van musicals zoals Les Miserables, Assepoester, Peter Pan, Kuifje… De bekendste rol op televisie was Maud Wijffels in De Elfenheuvel op Ketnet.

Epiloog

Als onderwerp is armoede en uitsluiting/pesten een zeer gepaste insteek. De kans is groot dat er in de klas kinderen zitten die bijna of in dezelfde situatie zitten als Chelsea of Yassim. Het kan een opening zijn om te praten over deze problematiek. Dit is niet een ver-van-ons-bed-probleem. Armoede en uitsluiting zullen weldra weer opduiken als het begint te vriezen en de daklozen onderkomen zoeken. Zoals elk jaar zullen er dan mensen op straat "mogen" overnachten. We staan amper stil bij het feit dat we zelf iets zouden kunnen veranderen voor deze leerlingen. Het is makkelijker om ze met de vinger te wijzen. Nog erger wordt het als ze uitgesloten of gepest worden. Waar we niet mee omgaan, hebben we geen last van. We mogen er toch van uitgaan dat ze niet kiezen om in die situatie te verkeren. Dikwijls worden die omstandigheden de kop in gedrukt met nietszeggende opmerkingen als “ze heeft toch een dure gsm”, “de ouders zijn te lui om te werken”… Met dit thema kunnen we een andere kijk geven.

Actualiteit
http://www.demorgen.be/binnenland/homans-1-euro-maaltijden-over-heel-vlaanderen-a2161111/
http://www.demorgen.be/buitenland/kloof-tussen-rijk-en-arm-nog-nooit-zo-groot-in-dertig-jaar-a2145832/
http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/12/08/homans-afwezig-bij-presentatie-jaarboek-armoede-en-uitsluiting

PAV
Moeilijk onderwerp. Maar moeilijk gaat ook. Met deze mooie voorstelling kan je in de klas misschien wel interessante paden betreden. Het kan best zijn dat in een klas van enkele minder bedeelde leerlingen zitten. Die ook in die situatie verkeren. De boodschap van Marc om deze leerlingen NIET uit te sluiten, is volgens mij de trigger om dit thema wel te behandelen. Misschien krijgen we leerlingen die toch eens uit hun schulp komen of een sprankeltje hoop zien. Of kijken we anders naar leerlingen. Armoede kies je niet, dat overkomt je.

Bronnen

http://segijn.edicypages.com/toneelwoordenboek

https://www.youtube.com/watch?v=cDl_mJ3MsMo

http://www.vlaams-netwerk-armoede.be/nieuws/heb-jij-ze-wel-alle-vijf--multimediaproject-rond-jongerenarmoede

http://www.pluizer.be/kinderboeken-jeugdboeken/heb-jij-ze-wel-alle-vijf

https://be.linkedin.com/pub/jolijn-antonissen/68/835/318
http://www.keynet.be/nl/be/beroepengids/?q=profile/40948
http://nl.wikipedia.org/wiki/Daphne_Paelinck
https://www.facebook.com/Daphne.M.Paelinck
http://nl.wikipedia.org/wiki/Gregory_Van_Damme
https://www.facebook.com/gregory.damme
http://www.etaproducties.be/new/makersenspelers/
http://www.klasse.be/ouders/21882/mijn-kinderen-moeten-uit-de-armoede-ontsnappen-3/#
http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/Cijfers/Pages/Excel.aspx
http://www4.vlaanderen.be/sites/svr/cijfers/Exceltabellen/welzijn/armoede/2013-04-16-armoedemonitor2013.pdf